Trump’tan ek vergi: Türkiye nasıl etkilenecek?

Trump yönetimi, Türkiye’den ithalata uygulanan gümrük vergisini yüzde 15’e çıkardı. Kararın sektörlere ve ihracat dengesine etkisi tartışılıyor.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, 31 Temmuz’da imzaladığı başkanlık kararnamesiyle çok sayıda ülkeye yönelik yeni gümrük tarifelerini devreye aldı. Bu kapsamda, Türkiye’den ABD’ye ihraç edilen ürünler artık yüzde 15 ek gümrük vergisine tabi olacak. Daha önce bu oran yüzde 10 düzeyindeydi. 

Uygulama 8 Ağustos’ta yürürlüğe girecek.

Peki bu karar hangi sektörleri etkileyecek, Türkiye açısından ne anlama geliyor?

Trump yönetimi bu tarifeleri ilk olarak göreve geldiği dönemde açıklamış ancak müzakerelere alan açmak amacıyla yürürlüğe sokmamıştı.

Türkiye’nin rekabet avantajı azaldı

DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, Türkiye’nin bu karardan özellikle son yıllarda ABD’ye ihracatını artıran sektörler açısından olumsuz etkileneceğini söylüyor.

Trump yönetiminin 2 Nisan’da duyurduğu tarifelerle başta Çin ve AB ülkeleri olmak üzere birçok ülkeye ticarette kısıtlayıcı önlemler getirdiğini hatırlatan Alçın, Türkiye’nin ise bu süreçte düşük oranlı tarifeye tabi tutulan ülkeler arasında yer aldığını ekliyor. Ancak AB ve Japonya gibi ülkelerle varılan uzlaşılardan sonra, Türkiye için belirlenen vergi oranı yüzde 10’dan yüzde 15’e çıkarıldı.

Sinan Alçın, ‘Aradan geçen süre içerisinde Çin ve ABD arasındaki görüşmeler devam etti. AB ile yüzde 15’lik bir gümrük tarifesi anlaşmasına varıldı. Diğer taraftan Japonya ile de benzer biçimde bir anlaşma yapıldı’ diyor.

Alçın, bu artışın, özellikle sıfır veya düşük gümrükle ihraç edilen ürünlerde Türkiye’nin rekabet avantajını kaybetmesine yol açacağını ifade ediyor.

Elektronik ve otomotiv olumsuz etkilenecek

“Türkiye’deki firmalar ABD ve Avrupa Birliği arasındaki ticari gerilim nedeniyle daha fazla avantaj sağlayabilirdi. Bugünkü pozisyonda bu avantaj ortadan kalkmış oldu… Elektronik ürünler, örneğin akıllı telefonlarda yüzde 5 gümrük tarifesi şimdi bu minimumda yüzde 15’e çıkacak. Laptop, televizyon, bunlar yüzde 7-8 sırasıyla; bunlar da yüzde 15’e çıkmış oluyor. Otomotiv için yine yüzde 10 olan gümrük tarifesi yüzde 15’e çıkmış oluyor” diyen Alçın, çelik ve alüminyumda ise bu düzenlemeden farklı bir durum olduğunu belirtiyor:

“Çelikte yüzde 34, alüminyumda yüzde 25. Bunlar korunuyor. Dolayısıyla bunlarda aşağı yönlü bir revizyon yani yüzde 15’e getirilmesi gibi bir durum söz konusu değil.”

Ocak 2017-2021 arasında görevde olan Trump yönetimi, Mart 2018’de ulusal güvenlik kaygısı ve ülke içi sanayinin korunması motivasyonu ile demir çelik ithalatına yüzde 25, alüminyum ithalatına yüzde 10 ek vergi getirmişti.

Ağustos 2018’de ise Rahip Brunson krizi nedeniyle alınan karar sonrası Türkiye’den ithal edilen çelik ve alüminyum için gümrük vergileri iki katına çıkarılmıştı.

Ticaret fazlası ABD lehine değişti

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı dış ticaret verilerine göre ABD, Türkiye’nin Almanya’dan sonra en fazla ihracat yaptığı ülke konumunda. Geçen yıl ABD’ye olan ihracat yaklaşık 16 milyar 351 milyon dolar, ABD’den ithalat ise 16 milyar 226 milyon dolar oldu. İki ülke açısından Türkiye’nin 125 milyon dolar civarında bir ticaret fazlası olurken toplam ticaret yaklaşık 32,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.

ABD ile Türkiye arasında gerçekleşen ticaret 2023’te yaklaşık 30 milyar 660 milyon dolar seviyesindeydi. Bunun 15,8 milyar doları ithalat, 14,9 milyar doları ihracat olarak kayıtlara geçti.

Trump’ın göreve geldiği bu yılın ilk altı ayında ise ticaret fazlası ABD lehine değişti. ABD’ye Türkiye’den yapılan ihracat yaklaşık 7,8 milyar dolar iken Türkiye’nin ABD’den yaptığı ithalat 8,3 milyar dolar oldu.

Trump’ın üç yıllık dönemiyle 46. ABD Başkanı Joe Biden’ın üç yıllık dönemi kıyaslandığında da ticaretin Biden döneminde daha fazla olduğu görülüyor.

Türkiye anlaşma yapamayan ülkeler arasında

1 Ağustos’ta yürürlüğe giren kararnameyle ABD, yaklaşık 70 ülkeye yeni ve daha yüksek ithalat tarifeleri uygulamaya başladı. Beyaz Saray, bu ülkelerin ‘ABD ile ikili ticaret anlaşması olmayan ve dış ticaret açığına neden olan ülkeler’ olduğunu duyurdu. Vergiler, bazı ürün gruplarında yüzde 41’e kadar çıkabiliyor.

ABD ile Avrupa Birliği, Japonya, Güney Kore ve Birleşik Krallık gibi ülkeler arasında bu süreçte ayrı ticaret anlaşmaları imzalanarak karşılıklı tavizler verildi. Türkiye ise bu ülkeler arasında yer almadı.

Ticaret Bakanlığı ise yazılı bir açıklama yaparak Türkiye için uygulanan ek vergi oranının diğer ülkelere kıyasla olumlu olduğu belirtti. 

Türkiye ve ABD arasında ‘yapıcı temasların’ sürdüğü belirtilen açıklamada, çelik, otomotiv ve bakır gibi stratejik sektörlerde uygulanan tarifelere ilişkin görüşmelerde Türkiye lehine daha düşük oranlar sağlanmasına çalışıldığı vurgulandı. Tekstil ve konfeksiyon sektörü için temasların devam ettiği bildirildi. 

Çin’e karşı bir ön alma hamlesi

Prof. Dr. Sinan Alçın, ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yeni gümrük tarifesini yalnızca ikili ticaretle sınırlı bir adım olarak görmemek gerektiğini söylüyor. Alçın’a göre, Washington’un bu hamlesi, Çin’in son yıllarda Avrupa ve çevresindeki ülkelere yaptığı ekonomik açılımlara karşı alınmış daha geniş çaplı bir önlem niteliği taşıyor.

Alçın, özellikle Çin’in Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de yatırımlarını artırdığına dikkat çekiyor. Yenilenebilir enerji gibi stratejik alanlarda çok sayıda Çinli firmanın Türk şirketleriyle ortaklık kurduğunu hatırlatıyor. Bu nedenle ABD’nin Türkiye’ye de Avrupa Birliği ile benzer şekilde yüzde 15 oranında bir tarife uygulayarak, Türkiye’nin Çin açısından bir ‘cazibe merkezi’ haline gelmesinin önüne geçmeyi hedeflediğini ifade ediyor.

Alçın, bu adımın Türkiye’ye yönelik değil, esasen Çin’in bölgedeki ekonomik etkisini sınırlamaya dönük bir ‘ön alma’ stratejisi olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.

Türkiye itiraz edebilir mi?

Türkiye’nin bu karara karşı uluslararası platformlarda itiraz etmesinin mümkün olup olmadığına ilişkin ise Alçın, “Hiç zannetmiyorum. Çünkü mevcutta Dünya Ticaret Örgütü’ne birçok ülke ABD’yi şikayet etmiş durumda. Ama bunların bir yere bağlanacağı beklentisi oldukça düşük” diyor.

“Çünkü halihazırda egemen güç ABD ve dolar da geçer akçe. Bu pozisyon içerisinde Dünya Ticaret Örgütü de yine uluslararası tahkim de ABD yönünde daha kayırmacı bir yaklaşım içerisinde” diye ekliyor.

Diğer ülkeler ne kadar etkilenecek?

Trump yönetiminin kararı sadece Türkiye’yi değil, çok sayıda ülkeyi kapsıyor. Kanada’dan yapılan ithalata uygulanan vergi yüzde 25’ten 35’e çıkarılırken, AB ülkeleri için geçen hafta varılan uzlaşmaya göre yüzde 15 oranı geçerli olacak.

Suriye ve Irak gibi komşu ülkeler ise daha yüksek oranlarla karşı karşıya. Suriye’ye yüzde 41, Irak’a ise yüzde 35 ek gümrük vergisi uygulanacak. İsviçre’ye yüzde 39, Hindistan’a yüzde 25, Tayvan’a ise yüzde 20 oranında yeni vergiler getirilmiş durumda.

Çin ve Meksika gibi ülkelerle müzakereler ise sürüyor. ABD Hazine Bakanlığı, uygulamanın bu yıl 200 ila 300 milyar dolar ek gelir sağlayacağını öngörüyor.