İşgal altındaki Batı Şeria’da öldürülen Ayşenur Ezgi Eygi kimdir?
6 Eylül’de işgal altındaki Batı Şeria’da düzenlenen bir gösteride İsrail askerleri tarafından vurularak öldürülen Türk-ABD vatandaşı Ayşenur Ezgi Eygi’nin cenazesi Cumartesi günü Aydın’ın Didim ilçesinde toprağa verildi.
Eygi’nin naaşı Cuma sabahı Azerbaycan’ın başkenti Bakü üzerinden İstanbul’a ulaştırıldı. Buradan ise İzmir’e, İzmir’den de Didim’e gönderildi.
Cenazeye hükümet yetkilileri ile farklı siyasi partilerden siyasetçiler de katıldı.
Türkiye’de doğdu, ABD’de büyüdü
Eygi 27 Temmuz 1998’de Antalya’da doğdu. Ailesiyle kısa bir süre sonra ABD’ye taşındı.
Sonraki hayatını bu ülkede geçirdi. Ancak arkadaşlarının ve aile üyelerinin aktardığına göre dönem dönem Türkiye’ye de gelip gidiyordu.
Geniş aile üyelerinin önemli bir kısmı Türkiye’de yaşıyor.
Eygi’nin Facebook profilinde geçmiş yıllarda Türkiye’de çekilmiş fotoğrafları da yer alıyor.
Genç yaşta siyasi kampanyalarda yer almaya başladı
Eygi, ABD’de üniversite eğitimine başlamadan önce siyasi kampanyalar içinde yer almaya başladı.
ABD’de faaliyet gösteren sosyalist gruplardan Socialist Alternative (Sosyalist Alternatif), Eygi’nin ölümünün ardından yaptığı açıklamada, Eygi’nin 2015 ile 2018 arasında üyeleri olduğunu belirtiyor.
Yazıda, Eygi’nin gruba katılmasının, demokratik sosyalist çizgideki Demokrat Partili senatör Bernie Sanders’ın, ABD’deki 2016 seçimlerinde başkan aday adayı olduğu yükseliş dönemine denk geldiği aktarılıyor.
Yazıya göre 2016 seçimlerini Donald Trump kazandığında Eygi, Trump karşıtı eylemlerde aktif rol oynadı, öğrenci eylemlerinde öncülük yaptı ve bazı eylemlerde etkili konuşmalar yaptı.
Sitede Eygi’nin Trump karşıtı konuşmalarıyla ilgili haber ve videolar ile 2016 tarihli, Seattle’daki öğrenciler olarak katıldıkları bir eylemi anlatan yazısı da bulunuyor.
Eygi, Karl Marx’tan alıntı yaptığı bu yazıda, “Bu seçim bir ateş yaktı ve biz o ateşin kendisiyiz, inanacağımız bir gelecek için yanıyoruz” ifadesini kullanıyor.
Grubun yayımladığı yazıya göre Eygi, 2016 ila 2017’de ABD’nin Kuzey Dakota eyaletinde, Sioux yerlilerinin koruma altındaki alanında inşa edilmesi planlanan petrol boru hattını protesto etmek için gerçekleştirilen çevreci kampanyada da aktif bir şekilde yer aldı ve burada kurulan protesto kampında da kaldı.
‘Myanmar’a da gitti’
Seaatle’dan telefonla BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan, Eygi’nin yakın arkadaşlarından Saif Sharabati, “Hep başkaları için bir şeyler yapmak istiyordu” diye tanımladığı arkadaşının Myanmar’a da gittiğini söylüyor.
Eygi’nin amcası Yılmaz Eygi de son günlerde Türk medyasına verdiği demeçlerde Ayşenur’un lise yıllarında Myanmar’a gittiğini belirtti.
Tunç, “Geçen yıllarda Myanmar’da Arakan Müslümanlarına yapılan zulümde Müslüman kardeşlerimize yardımcı olmak için birkaç ay kamplarda kaldı” diye konuştu.
Trump karşıtı gösterilerden Filistin eylemlerine
Eygi, ilerleyen yıllarda Washington Üniversitesi’nde psikoloji okudu ve ayrıca Orta Doğu dilleri ve kültürü programında yan dal yaptı.
Üniversite’nin açıklamasına göre Eygi, psikoloji bölümüne yeni gelen öğrencileri karşılamaya yardımcı olan bir akran mentoruydu da.
Siyasi eylemlilik süreci üniversite yıllarında da devam etti.
Arkadaşı Saif Sharabati, Eygi’nin, sürekli bir eylemlilik içinde yer aldığını anlatıyor:
“Kampüsteki öğrenci liderlerinden biriydi. Çok aktifti. Eylemlilikler, kampanyalar için İnanılmaz zaman harcıyordu. Finalleri için çalıştığı dönemde de çok uğraşıyordu. Yeteri kadar uyumuyordu, sürekli örgütlenme faaliyetleri için çalışıyordu.”
“Eygi’nin farklı kampanyalara katıldığını, örneğin Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir) kampanyasına da destek verdiğini” söylüyor Sharabati.
BBC Türkçe‘ye konuşan, Eygi’nin de derslerine girdiği Washington Üniversitesi Orta Doğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü öğretim üyesi Aria Fani, Eygi’nin aktivizm anlayışını şu sözlerle tarif ediyor: “İlericiydi ve yapısal değişimi gerçekleştirmeye çalışıyordu, bunlardan biri de sosyal ve siyasi sorunlarımızın çoğunun kaynağı olarak gördüğü ABD’deki demokratik vaadi genişletmekti.”
ABD siyasetinde ilerici kavramı, daha fazla ekonomik ve sosyal eşitlik talep eden bir anlayışa işaret ediyor.
Fani, Eygi ile Türkiye hakkında yaptığı sohbetlerle ilgili olarak da, “Eygi’nin Kürtlere yönelik muameleden nefret ettiğini ve kültürel tekillik ve üstünlüğe dayanan milliyetçi duygulara sempati duymadığını” belirtiyor.
Fani, “Eygi’nin farklı kampanyalarda yer aldığını, özellikle 7 Ekim 2023 sonrasındaki süreçte ise Filistin eylemlerine yoğunlaştığını” söylüyor.
Eygi’nin, protestolar sırasında kampüslerde kurulan onlarca Filistin yanlısı kamptan biri olan Washington Üniversitesi kampüsündeki “Gazze Özgürleştirilmiş Bölge için Halk Üniversitesi”nin organizatörlerinden biri olduğu aktarılıyor.
Anadolu Ajansı’na (AA) konuşan Eygi’nin üniversite arkadaşlarından Nilan Aydın, “kendisinin de zaman zaman İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırına karşı protestolara katıldığını, Eygi’nin de bu protestolarda bulunduğunu ve birçok kez Filistin için maddi yardımda bulunduğunu” belirtiyor.
Eygi, yaklaşık üç ay önce üniversiteden mezun oldu.
Mezuniyet törenine boynuna kefiye sarılı olarak katıldı ve üzerinde “Özgür Filistin” yazısı bulunan bir Filistin bayrağı açtı.
Son süreçte, Filistinlilerin hakları için faaliyet yürüten, Uluslararası Dayanışma Hareketi’yle (ISM) bağlantı kurdu.
ISM hareketinin geçmiş yıllarda, kampanya sırasında öldürülen üyeleri bulunuyor.
2003 yılında bir İsrail buldozeri tarafından öldürülen ABD’li Rachel Corrie de bu isimlerden biri.
Batı Şeria’ya gitme kararı
Eygi son dönemde Filistin’e gitmeye karar verdi.
BBC Türkçe‘ye konuşan Fani, Eygi’nin bu kararı kendisiyle yılın başında paylaştığını anlatıyor:
“Onunla Filistin hakkındaki sohbetim, Batı Şeria’daki deneyimlerim hakkında konuk olarak bir ders verdiğim Kasım 2023’e kadar uzanıyor. Bu yılın başlarında gitme arzusunu benimle paylaştı.”
Fani, “bu kararından onu vazgeçirmeye çalıştığını ancak kendisinin de zamanında aynı şeyi yaptığı için zayıf bir pozisyonda olduğunu” aktarıyor.
Ailesi tarafından ölümünden sonra yayımlanan açıklamada, “Ayşenur, baskı ve şiddete maruz kalmaya devam eden Filistinli sivillerle dayanışma içinde olmak için Batı Şeria’ya gitme zorunluluğu hissetti” ifadesi yer alıyor.
Arkadaşı Nilan Aydın da AAröportajında, “Bana oraya kadar gidip o insanlara yardımcı olmak istediğinden bahsediyordu. Ama bunu herkes söylüyor ve gerçekten yapacağını hiç düşünmemiştim” diyor.
Filistin’e nasıl gitti?
Filistin’e gitme sürecinde kendisiyle sürekli iletişim halinde olduklarını belirten arkadaşı Sharabati, Eygi’nin bu yolculuğuyla ilgili şunları anlatıyor:
“Ağustos ayında Türkiye’ye gidip ailesini ziyaret edecekti. Filistin’e de gitmek istiyordu. Filistin’e nasıl gidilebileceğini, orada ne yapabileceğini araştırmaya başladı. ISM ile gitmenin en iyi seçenek olduğuna karar verdi. Ben de yardımcı olmaya çalıştım çünkü ben de Batı Şeria’da büyüdüm ve ISM’i iyi biliyordum. Tehlikelerin farkındaydı ama yine de gitmek istedi.
“9 Ağustos’ta Türkiye’ye gitti. 1 Eylül’e kadar Türkiye’de kaldı ve 1 Eylül’de uçakla Ürdün’e oradan da Filistin’e gitti.”
BBC Türkçe‘ye konuşan Sharabati, Eygi ile vurulmadan iki saat önce telefonda konuştuğunu anlatıyor:
“Burada geceydi. Sonra sabah uyandığımda ölüm haberini gördüm. Çok büyük bir şoktu, inanamadım.
“Onunla Filistin’deki deneyimi üzerine konuştuk. Bana, gördüklerinin kendisini şoke ettiğini söyledi. Gördüklerini, arama noktalarında yaşadıklarını vs. anlattı. ‘Bu konuda yeteri kadar şey yapmıyoruz, bu insanlar için daha fazlasını yapmamız gerekiyor. Burasıyla ilgili çok şey okudum, izledim ama burası çok farklı. Gözle görmeden anlaşılmıyor’ diyordu.”
Vurulma olayı nasıl yaşandı?
6 Eylül’deki olay ise Nablus kentine bağlı Beyta beldesinde yaşandı.
2020 yılından beri Beyta’da, İsrail’in yasa dışı yerleşim projelerine karşı gösteriler düzenleniyor.
6 Eylül’deki gösteriye Eygi de katıldı.
Eygi, gösteri sırasında başından vuruldu ve hastaneye kaldırıldı ancak yaşamını yitirdi.
Görgü tanıkları ve Filistin basını, Eygi’nin İsrail askerleri tarafından vurulduğunu aktardı.
Eygi ile birlikte protestoya katılan İsrailli-Yahudi aktivist Jonathan Pollak, BBC’ye verdiği demeçte, olay sırasında iki el ateş edildiğini duyduğunu söyledi.
“Çatıda askerlerin nişan aldığını” gördüğünü aktaran Pollak, “bir ya da iki saniyelik” arayla iki el ateş edildiğini duyduğunu belirtti.
“Birinin bana seslendiğini ve İngilizce ‘Bize yardım et. Yardıma ihtiyacımız var. Yardıma ihtiyacımız var’ dediğini duydum. Onlara doğru koştum” dedi.
Eygi’yi “yerde bir zeytin ağacının altında yatar halde, başı kanlar içinde” gördüğünü söyledi ve şöyle devam etti:
“Elimi arkasına koyup kanamayı durdurmaya çalıştım. Nabzını ölçtüm çok zayıftı.”
Cuma günkü gösterinin, Eygi’nin ISM ile birlikte katıldığı ilk protesto gösterisi olduğunu da söyledi Pollak.
ISM, Eygi’nin İsrail ordusu tarafından kasten öldürüldüğünü savundu.
İsmini açıklamayan Bir ISM gönüllüsü ise şu açıklamayı yaptı:
“Askerlerden yaklaşık 200 metre uzakta, yolda duruyorduk ve çatıda bir keskin nişancı açıkça görülebiliyordu. Gönüllü arkadaşımız biraz daha geride, diğer bazı aktivistlerle birlikte bir zeytin ağacının yanında duruyordu. Buna rağmen ordu onu kasten başından vurdu.”
ISM, bugüne kadar 17 Filistinli göstericinin Beyta’da gösterilerde öldürüldüğünü belirtti.
İsrail ordusu, olayla ilgili tam teşekküllü bir soruşturma başlatıldığını açıkladı.
Tepkiler ne oldu?
Ailesi, Eygi’nin vurulma koşulları göz önünde bulundurulduğunda İsrail tarafından yürütülen bir soruşturmanın yeterli olmayacağını savundu.
Ailenin açıklamasında “Başkan Biden, Başkan Yardımcısı Harris ve Dışişleri Bakanı Blinken’ı bir ABD vatandaşının hukuksuz bir şekilde öldürülmesine ilişkin bağımsız bir soruşturma başlatmaya ve suçluların hesap vermesini sağlamaya çağırıyoruz” ifadeleri kullanıldı.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, Eygi’nin ölümünü “cinayet” olarak nitelendirdi ve “Nablus kentinde İsrail işgal askerleri tarafından öldürüldüğünü” kaydetti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan açıklamasında ,”İsrail’in Batı Şeria’daki işgal karşıtı sivil bir protestoya karşı yaptığı barbarca müdahaleyi lanetliyoruz” ifadelerini kullandı.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da daha sonra yaptığı açıklamada, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın olayla ilgili soruşturma başlattığını ve ilgili raporların Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’ndeki İsrail’e karşı yürütülen davalara sunulacağını kaydetti.
ABD yönetiminden farklı değerlendirmeler yapıldı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Eygi’nin öldürülmesinin “meşrulaştırılamayacağını” savundu ve olayda bir “kışkırtma” olmadığı tespitini paylaştı.
Blinken buna ek olarak İsrail’e Batı Şeria’daki operasyonlarında “kökten değişiklik” yapma çağrısında bulundu.
ABD Başkanı Joe Biden ise Eygi’nin ölümü için “kaza” değerlendirmesini yaptı.
Eygi’nin, ABD’de yaşayan Pakistan asıllı eşi Hamid Mazhar Ali yaptığı açıklamada, Biden’ın söylemine karşı çıkarak “bunun bir kaza olmadığını ve katillerin sorumlu tutulması gerektiğini” savundu.
10 Eylül’de İsrail ordusu tarafından yapılan yeni açıklamada “Eygi’nin kendisine yönelik olmayan, dolaylı ve kasıtsız atış ile öldürülmüş olma ihtimalinin yüksek olduğu” belirtildi.
“Gösteride İsrail askerlerine taş atıldığı” savunulan açıklamada, Eygi’yi öldüren kurşunun, “onu değil, İsrail güvenlik güçlerine yönelik ayaklanmanın baş kışkırtıcısını” hedef aldığı belirtildi.
Açıklamada, “İsrail ordusu Ayşenur Ezgi Eygi’nin ölümü için en derin üzüntülerini ifade eder” cümlesi de yer aldı.
ISM ve medyaya konuşan bazı eylem katılımcıları, taş atma iddiasını reddetti.
Batı Şeria’da temsili cenaze töreni düzenlendi
Olaydan sonra Türk Dışişleri Bakanlığı, Ezgi’nin cenazesinin Türkiye’ye götürülmesi için çalışmalar başlattı.
9 Eylül’de Eygi için Batı Şeria’da bir cenaze töreni düzenlendi.
Eygi’nin cenazesi; uluslararası dayanışma aktivistleri, Filistinliler, Türkiye’nin Kudüs Başkonsolosu Büyükelçi İsmail Çobanoğlu, Nablus Valisi Gassan Daglas ve sivil toplum temsilcilerinin katılımıyla Nablus kentindeki Rafidiye Hastanesi’nden alındı.
Eygi’nin tabutu, nakledileceği ambulansa bando eşliğinde resmi törenle yerleştirildi.
Törende, üzerinde “Onun kanı özgürlüğün taşlarını döşesin, huzur içinde yat arkadaşımız” yazılı bir pankart, Filistin bayrakları ile Eygi’nin resmi taşındı.
Bu arada ABD’nin farklı eyaletlerinde Ezgi için düzenlenen anma törenleri devam ediyor.
Rachel Corrie’nin anne ve babası Cindy ve Craig Corrie ise yaptıkları açıklamada, “kızlarının ölümüyle Eygi’nin ölümü arasında benzerlikler olduğunu, kızlarıyla ilgili soruşturmada olduğu gibi Eygi ilgili soruşturmada da olayın cezasız kalmasından kaygı duyduklarını” söyledi.
Didim’de toprağa veriliyor
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, 12 Eylül’de yaptığı açıklamada Eygi’nin naaşının Türkiye’ye nakledilmesiyle ilgili işlemlerin Tel Aviv Büyükelçiliği ve Kudüs Başkonsolosluğu tarafından tamamlandığını belirtti.
Naaş, uçakla Tel Aviv’den Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye, oradan da İstanbul’a gönderildi.
İstanbul Havalimanı VİP Terminali’nde düzenlenen törenin ardından naaş, İzmir’e nakledildi.
İzmir Adli Tıp Kurumu’nda otopsi işlemleri tamamlandıktan sonra ise Didim’e götürüldü.
Eygi’nin cenazesi, Cumartesi günü Didim’de toprağa verildi.
Törene Ayşenur Ezgi Eygi’nin eşi, babası, annesi ile aralarında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Numan Kurtulmuş, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel ve Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu’nun da bulunduğu hükümet yetkilileri ve siyasi parti temsilcileri katıldı.
